«Θα ήθελα η ζωή μου να μην αφήσει πίσω της άλλο ψίθυρο παρά τον ψίθυρο του τραγουδιού του φρουρού, ενός τραγουδιού που ξεγελάει την αναμονή. Ανεξάρτητα μ’ότι συμβαίνει, δε συμβαίνει, η αναμονή είναι αυτή που είναι υπέροχη.»*
André Breton
Καθώς διαβάζω το παραπάνω κείμενο, μια πρώτη σκέψη που μου γεννήθηκε γύρω από την σημασία της αναμονής είναι ότι ενώ αποτελεί σταθερό κομμάτι της καθημερινής ζωής και κάποιες φορές μάλιστα καταλαμβάνει σημαντικό χρόνο στην ζωή των ανθρώπων (και την δική μου), συχνά γεννάται μια δυσφορία στο άκουσμα και στο βίωμά της.
Παρατηρώ από τις ιστορίες των ανθρώπων που ακούω στο γραφείο ότι η εμπειρία της αναμονής έχει άμεση συνάφεια και με την ικανότητα των θεραπευόμενων που βλέπω να ανοίγουν αυτήν την έννοια σε διαφορετικούς τύπους π.χ ενεργητική, παθητική, εξωγενή, εσωτερική, επιβεβλημένη, συναινετική, αναμονή στα πλαίσια διαπροσωπικών σχέσεων, αναμονή ως θεσμική πρακτική αποκλεισμού συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων που την κάνουν ταξική, φυλετική, έμφυλη κτλ.
Από την άλλη, κάποιες φορές συναντώ στο γραφείο θεραπευόμενους που μιλούν για την αναμονή ως μηχανισμό χειραφέτησης πάνω στο χρόνο.
Παραδείγματος χάριν, φέρνω στο νου μου την θεραπευτική δουλειά που έχω κάνει με συγγραφείς, σκηνοθέτες, σεναριογράφους, δημιουργούς παντός είδους, με τους οποίους μας έχει δοθεί η δυνατότητα να αποδομήσουμε την κυρίαρχη αγχωτική «φωνή του «παραγωγού» που ευδοκιμεί στα πλαίσια της νεοφιλελεύθερης κουλτούρας και η οποία συχνά εσωτερικοποιείται ως ιδιωτική και ατομική ανησυχία. Αυτή η φωνή παρατηρώ στις ιστορίες των ανθρώπων στην δουλειά μου ότι μπορεί να θέσει περιορισμούς ως προς την σχέση με τον χρόνο, την δημιουργία, ή ό,τι άλλο προσδιορίζει καθένας ως πολύτιμο με δικά του λόγια. Πχ. Μπορεί να πιέσει τους δημιουργούς να παράξουν καλλιτεχνικό έργο σε συγκεκριμένα χρονικά deadlines με όρους εστίασης στο αποτέλεσμα, την αποδοτικότητα κτλ
Με την συμβολή των αφηγηματικών θεραπευτικών συζητήσεων, προσκαλώ εναλλακτικές ιστορίες, στις οποίες οι θεραπευόμενοι μου έχουν περιγράψει πώς ο χρόνος της αναμονής, όταν αποδεσμευτεί από την ίδια την προσδοκία της επιτελεστικότητας του χρόνου, επιτρέπει ένα άνοιγμα στο επίπεδο της σκέψης, στο επίπεδο της φαντασίας και της επανευφεύρεσης του εαυτού και της σχέσης τους με τον κόσμο…και από αυτήν την εσωτερική και διαλογική «κίνηση» έχει γίνει δυνατό να ανακύψει ό,τι μπορεί να είναι αργότερα σημαντικό για την δημιουργική τους δουλειά ή την σχέση τους με την δημιουργικότητα.
Καθώς τα λέω αυτά, αναρωτιέμαι τί μπορεί να γλιστρήσει από την προσοχή μας στην εμπειρία της αναμονής, δηλαδή «αυτό που συμβαίνει όταν δεν συμβαίνει τίποτα».
Ποιες μπορεί να είναι κάποιες από τις παραμελημένες, ασήμαντες, περιθωριοποιημένες, εφήμερες, ξεχασμένες, τυχαίες, υποταγμένες και «ήσυχες» λεπτομέρειες και όψεις της καθημερινής ζωής; Τί γίνεται όταν ο χώρος της αναμονής τις φωτίζει;
Εσείς, τί έχετε παρατηρήσει από τις δικές σας εμπειρίες αναμονής;
* André Breton, «Ο τρελός Έρως», μτφ. Στ.Ν. Κουμανούδη, Εκδ. Ύψιλον, Αθήνα 1999, σελ.37
** Πίνακας του Λύτρα Νικηφόρου (1832 -1904). Εθνική Πινακοθήκη
Τις τελευταίες μέρες ακούω έντονα στα ΜΜΕ και διαβάζω στα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης την φράση « Η Παγκόσμια μέρα Ψυχικής Υγείας» είναι μια μέρα δράσης & ευαισθητοποίησης».
Πριν από 10 χρόνια πήγα στην Ραμάλα της Παλαιστίνης με την διεθνή αποστολή του Dulwich Centre foundation και σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Αφηγηματικής Ψυχοθεραπείας της Παλαιστινης. Συμμετείχα με μια ομαδα θεραπευτών από την Σιγκαπούρη, τον Καναδά, τις ΗΠΑ, την Τουρκία, την Αυστραλία. Μέρος της δουλειάς μας ηταν η επίσκεψη στα σπίτια Παλαιστίνιων οικογενειών που υφίσταται τις επιπτώσεις της κατοχής και το συνεχόμενο τραύμα από τις καθημερινές κτηνωδίες, καταπιέσεις και αδικίες μιας αποικιοκρατικής πολιτικής.
Ένα από τα πράγματα που με συναρπάζουν στις θεραπευτικές συζητήσεις είναι να συν(μ)-μετέχω με θεραπευτικές ερωτήσεις που βασίζονται στην Αφηγηματική προσέγγιση. Αυτό που χαρακτηρίζει την θεραπευτική μου στάση είναι η αδιάλλειπτη και ενεργή προσπάθειά μου να συστήνω ερωτήσεις που κινούνται από αυθεντική περιέργεια και όχι να προσκολώμμαι σε υποθέσεις ή ερμηνείες για όσα οι θεραπευόμενοι μοιράζονται (ή επιλέγουν να μην μοιραστουν) μαζί μου. Έχω επίγνωση ότι η ιδέα ότι ο θεραπευτής θα πρέπει να αξιολογήσει την επιθυμία που εκδηλώνει ο θεραπευόμενος για να του απαντηθούν τα ερωτήματά του είναι πατερναλιστική και υποδηλώνει την άσκηση εξουσίας επάνω στον θεραπευόμενο.
