Με την πάροδο των χρόνων, μέσα από την εμπειρία μου τόσο στην ψυχοθεραπευτική πρακτική όσο και στην εποπτεία, καλλιέργησα ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ιδέες και τρόπους δουλειάς που μπορούν να σταθούν δίπλα σε ανθρώπους, οικογένειες και κοινότητες όταν βρίσκονται σε στιγμές μετάβασης & αλλαγών– είτε αυτές γίνονται κατ’επιλογήν, είτε τους έχουν επιβληθεί.
Με απασχολούν οι (μετα)κινήσεις και οι «μεταιχμιακές» εμπειρίες, όχι μόνο στα μεγάλα «περάσματα» της ζωής, αλλά και στις μικρές στιγμές της καθημερινότητας: στις λεπτές μετατοπίσεις που συμβαίνουν μέσα σε μια συζήτηση ή σε μια σχέση.
Στον πυρήνα των τρόπων με τους οποίους προσέρχομαι στην θεραπευτική και εποπτική μου πρακτική, κρατώ κοντά μου την ιδέα ότι η ταυτότητα δεν είναι έμφυτη, αλλά ρευστή και διαρκώς μεταβαλλόμενη· ότι σπάνια υπάρχει οριστική «άφιξη» στο «ποιοι είμαστε». Με καθοδηγεί η μετα-στρουκτουραλιστική κατανόηση της ταυτότητας: η ταυτότητα δεν είναι σταθερή ουσία, αλλά κοινωνικά και σχεσιακά συγκροτημένη — μια διαδικασία που μεταβάλλεται διαρκώς, ένα συνεχές «γίγνεσθαι».
Αυτή η οπτική έχει συνέπειες τόσο για τη «στιγμή-προς-στιγμή» πρακτική που προσφέρω όσο και για τα ευρύτερα πλαίσια της κίνησης, της αλλαγής, της επιλογής ή της μη-επιλογής. Είναι μια οπτική που κρατά την ελπίδα ζωντανή, τόσο την δική μου όσο και των θεραπευόμενων/εποπτευόμενων, γιατί ανοίγει χώρο για ερωτήσεις και νέες δυνατότητες στις θεραπευτικές συνομιλίες.
Ο Michael White, θεμελιωτής της αφηγηματικής πρακτικής, αξιοποίησε τις ιδέες του Victor Turner για να περιγράψει τις μεταβάσεις της ζωής μέσα από στάδια. Παράλληλα, εμπνεύστηκε από τον Arnold Van Gennep, αντλώντας τη μεταφορά της «μετανάστευσης ταυτότητας» και την έννοια της «μεταιχμιακότητας» (liminality), δίνοντάς μας εργαλεία για να μιλάμε για τις αλλαγές που όλοι και όλες συναντούμε στη διαδρομή μας.
Τι εννοούμε με τον όρο «Μετανάστευση Ταυτότητας»
Όταν μιλάμε για «μετανάστευση ταυτότητας» στην Αφηγηματική θεραπεία, αναφερόμαστε σε γνώσεις και πρακτικές που έχουν τις ρίζες τους σε κοινότητες και πολιτισμούς, αλλά και σε τελετουργίες που μπορούν να συνοδεύουν και να σηματοδοτούν το πέρασμα από μια φάση ζωής σε μια άλλη — τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Είναι τρόποι που μας βοηθούν να δώσουμε νόημα στις μεταβάσεις και στις αλλαγές που όλοι και όλες καλούμαστε να συναντήσουμε στη διάρκεια της ζωής μας.
Ο Michael White, εμπνεόμενος από τις ιδέες των rites of passage (τελετουργιών μετάβασης), μας προσκάλεσε να αναλογιστούμε πώς οι έννοιες α) του αποχωρισμού (seperation), β) της μεταιχμιακότητας (liminality) και γ) της επανένταξης (re-incorporation) μπορούν να λειτουργήσουν σαν χάρτες, με τους οποίους συν-χαρτογραφούμε τις διαδρομές που οι άνθρωποι διανύουν, συχνά ως απάντηση στις δυσκολίες ή τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Στην πρακτική του, ο White αξιοποίησε τους χάρτες της «μετανάστευσης ταυτότητας» σε διάφορα πλαίσια: για να συνοδεύσει ανθρώπους με εμπειρίες εξαρτήσεων· για να υποστηρίξει άνδρες (στο αυστραλιανό πλαίσιο) στην πορεία τους να απομακρυνθούν από πρακτικές βίας και κυριαρχίας· και για να χαρτογραφήσει τις διαδρομές γυναικών που ανακαταλάμβαναν τη ζωή τους από τις συνέπειες της έμφυλης βίας.
Στα πολλαπλά πλαίσια της δικής μου πρακτικής, η μεταφορά της μετανάστευσης ταυτότητας έχει συμβάλει με πολλούς τρόπους:
- Να γίνουν ορατές οι μεταστρουκτουραλιστικές ιδέες για τη διαρκή πορεία του «γίγνεσθαι».
- Να μετακινηθούμε από το ερώτημα «ποιοι είμαστε;» ώστε να συμπεριλάβουμε και το «πού βρισκόμαστε;», προσκαλώντας έτσι τοποθέτηση μέσα στην εμπειρία και στις σχέσεις.
- Να σχεδιάζουμε από κοινού, συνεργατικά με τους ανθρώπους που βλέπω θεραπευτικά & εποπτικά, τις διαδικασίες συν-έρευνας, σε ζωντανή ανταπόκριση στη στιγμή και στην εμπειρία.
- Να μπορούμε να σταθούμε σε διαφορετικές θέσεις σε σχέση με την (μετα)κίνηση: άλλοτε πιο κοντά και λεπτομερώς στην ιστορία, άλλοτε με ένα βήμα πίσω για να δούμε το ευρύτερο πλαίσιο.
- Να προσκαλούμε την αφηγηματική προσέγγιση ως μια κοινότητα πρακτικών που αλληλεπικαλύπτονται, κυκλοφορούν και συνδιαλέγονται.
- Να ξεδιπλώνουμε τις εμπειρίες εξουσίας, συμμετοχής και κυρίαρχων λόγων (discourses), μέσα στα συγκεκριμένα πλαίσια των διαδρομών που οι άνθρωποι περιγράφουν.
- Να μπορούμε να σταθούμε δίπλα σε εμπειρίες εξαναγκασμένων μετακινήσεων/μεταναστεύσεων/εκτοπισμών με τρόπους που δεν αναπαράγουν την απουσία επιλογής ούτε γραμμικές προσδοκίες για «πρόοδο» ή «εξέλιξη».
Αν θέλετε να διερευνήσουμε μαζί τι είναι δυνατό και τι περιβάλλει τις πρακτικές αυτές, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου στο [email protected]
